|
|
U bevindt zich hier: Home > Artikelindex > Goud & zilver > Goud & zilver A-B-C
Aardbeienschaal
Ondiep, zilveren schoteltje met golfrand en gegroefde zijkant; begin 18de eeuw; oorspronkelijk Engels.
.
| 
Acanthus
zie Akanthos-motief
.
Aderlaatbekken
Zie Laatbekken.
.
Aiguière
(Fr.) Waterkan, lampet.
. |
Ajour
(Fr.) Opengewerkt, met een stelsel van kleine openingen.
. |
 |
. |
Akeleibeker
Zo genoemd naar de sierplant Aquilegia vulgaris, met drietallige bladeren en meestal blauwe, regelmatig vijftallige bloemen met gekleurde, bloemkroonachtige kelk en gespoorde bloembladeren. Deze bokaal werd vooral door de Duitse goudsmeden in de 16de en 17de eeuw gemaakt. Hij vertoont een hoge cuppa, naar boven toe breder wordend met of zonder deksel, rustend op een rijk versierde stam op ronde voet. De akeleibeker werd in de tweede helft van de 16de eeuw door W. Jamnitzer te Neurenberg als meesterproef ingevoerd.
. |
Alpaca of argentaan
Legering van nikkel, koper en zink, werd tussen 1836 en 1860 gebruikt als kernmateriaal voor pleet en voor galvanisch verzilveren.
. |
Altaarluchter
Tijdens de liturgische diensten staan op het altaar van R.-K. kerken rechts en links van het altaarkruis, één, twee of drie altaarluchters, elk met één brandende waskaars. In de middeleeuwen waren deze van zilver, brons, koper of tin.
. |
Ampullen
Stel van twee ivoren, kristallen of zilveren buretten (miskannetjes) die tijdens de mis gebruikte hoeveelheden water en wijn bevatten; dikwijls voorzien van de letter A (aqua) en V (vinum), op het deksel gegraveerd of in email geschilderd.
. |
Ananasbeker
Duitse bokaal van hoog model, bestaande uit een breed uiteenlopende voet en een schacht waarop de cuppa met deksel is gemonteerd. Deze cuppa heeft door middel van drijfwerk de vorm van een ananas gekregen. De meeste ananasbekers bestaan uit al of niet verguld zilver en werden tijdens de 16de en 17de eeuw te Augsburg en Neurenberg gemaakt.
. |
Anthemion
(Gr.) Bloemornament, dat soms langs de hals van Ionische zuilen is aangebracht. Meestal wordt de term gebruikt voor een ornamentband met een plantaardig motief, vaak afwisselend lotus en palmet.
. |
Apostellepels
Apostellepels worden bij het gelegenheidszilver ingedeeld; ze werden aan pasgeborenen geschonken. Ze hebben een ronde bak een een cilindrische, ruitvormige of gevlochten steel, die bekroond wordt door een knopornament. De lepelbak is meestal gegraveerd. De knopornamenten, die aanvankelijk zeer eenvoudig werden uitgevoerd, maakten in de 17de eeuw plaats voor heiligenfiguren, allegorische voorstellingen en in de 18de eeuw ook voor paarden, koeien, molens, scheepjes en ander fraais. Apostellepels werden ook wel als siergoed gekocht in reeksen van 13: twaalf voor de apostelen en één voor Christus.
. |
Appliqué
(Fr.) Oplegsel, opgelegd versiersel.
. |
Argentaan
Alpaca.
.
Astwerk
(Du.) Laatgotische decoratie die bestaat uit een vlechtwerk van dorre, hoekige takken. Van de 14de tot de 16de eeuw komt het voor in houten of stenen reliëfs aan koorstoelen, altaren, baldakijnen en doopvonten, en in kopergravures (o.a. ornamentprenten). Na 1300 ziet men het Astwerk vaak toegepast in de edelsmeedkunst, bijv. aan sierbokalen.
. |
Avondmaalsbeker
Wordt in de prot. eredienst gebruikt hij de viering van het H. Avondmaal. De beker is meestal van zilver, soms verguld, een enkele maal ook wel van tin. De vormen volgen de stijl van de periode waarin de beker werd gemaakt.
. |
Avondmaalszilver
Tegenhanger van het sacrale vaatwerk uit de katholieke kerk vormt het avondmaalszilver van de protestantse eredienst. In Nederland kent men vooral sinds de 17de eeuw de avondmaalskan, -kelk, -beker, -schaal en offerbussen. Is het miszilver doorgaans rijk gedecoreerd, het avondmaalszilver is over het algemeen sober.
. |
Bekerschroef
Zilveren, verguld zilveren of bronzen voetstuk, rijk geprofileerd en versierd en voorzien van klemmen die door een in de voet aangebrachte schroef kunnen worden bewogen om de voet van het glas vast te zetten. De klemmen zijn veelal in de vorm van mythologische figuren, zeepaarden of dierkoppen. De bekerschroef was in Nederland in de 17de eeuw zeer populair, getuige het aantal schuttersstukken waarop hij voorkomt.
. |
. |
Better Nine
Zie Britannia standard.
.
Bloemenstijl
Zilverdecoratie die in het midden van de 17de eeuw in Nederland in de mode kwam als reactie op het kwabornament. De bloemenstijl bediende zich van gedreven bladranken, vruchtentoeven, diverse bloemsoorten (vooral tulpen) met daartussen menselijke en dierlijke figuren. De bloemenstijl vond ook aanhangers onder zilversmeden buiten Nederland.
. |
Bokaal
(Lat.: poculum, Du.: Pokal, It.: boccale) Algemene term voor hoge, monumentale pronkbekers op voet vanaf de late gotiek in de 15de eeuw.
. |
Bonbonnière
Term die ca. 1750 in gebruik kwam: vóór die tijd werd het woord drageoir gebruikt. Meestal elegant gedecoreerd en van een emailschildering voorzien.
. |
 |
. |
|
Brandewijnkom Zilveren kommetje voorzien van twee horizontale oren, vroeger in Friesland gebruikt voor het ronddienen van een drank van brandewijn en rozijnen, de zgn. boerenjongens. De gasten bedienden zich om beurten met een versierde lepel. De 16de en 17de-eeuwse vormen zijn veelal achtkantig met gegraveerde voorstellingen. De 18de-eeuwse zijn ovaal en gedreven. In de 19de eeuw werden de modellen nagebootst. De versierde oren zijn, in tegenstelling tot de gedreven kommen, meestal gegoten en daarna geciseleerd. Soortgelijke kommen zijn ook bekend in Duitsland.  |
. |
Brasero
(Sp.) Vuurpot, bekken met gloeiende kolen.
. |
Bratina
(Russ.) Lage, buikvormige beker van goud of zilver met ronde voetrand. In de bovenrand vaak in niello-techniek uitgevoerde of geciseleerde inscripties. Komt ook voor met koepelvormig, in een punt eindigend deksel. In Rusland in gebruik in de middeleeuwen tot in de 17de eeuw.
. |
Breuk
Zie Gildenbreuk.
.
Britannia standard of Better Nine
Zilvergehalte dat in Engeland van 1697 tot 1720 van kracht was en waarbij het zilver 0,958 zuiver zilver moest bevatten. Dit hoge zilvergehalte was verplicht gesteld om het omsmelten van zilveren munten tegen te gaan. Keur: een zittende Britannia met een leeuwenkop.
. |
Bruidsbeker
Zie Stortebeker.
.
Bruidskistje
Zie Knottekistje.
.
Bruineren of bruneren
Door te wrijven met een gladgepolijste staaf - de bruineerstaaf - worden kleine onregelmatigheden uit het oppervlak verwijderd, waardoor een glad oppervlak en een hoge glans worden verkregen.
. |
|
Buckelbecher of Knorrecht (Du.) In Nederland wel aangeduid als knorrenbeker, zilveren of verguld zilveren bokaal van hoog model, met deksel, waarvan de kelk, deksel en voet zijn versierd met blaasknorren. De bultige versiering is verwant met de visblaasornamentiek uit de contemporaine laatgotische bouwkunst. Variaties op deze grondvorm tonen de akelei-, ananas- en druivenbeker en de Doppelscheuer.  |
. |
Burette
Zie Ampullen
.
Büttenmännchen
(Du.) Gildenbeker van de wijnbouwers in Zwitserland, Elzas en de Rijnstreek, in de vorm van een korfdrager, 15de – 18de eeuw. Er bestaan ook exemplaren met een vrouwenfiguurtje (Büttenfrau). Deze bekers werden ook wel door de wijnbouwers als drinkbeker gebruikt. De meeste zijn van zilver, of van hout gemonteerd met zilver.
. |
|
Cadenas (Fr. v. Lat. catena = ketting) 1: hangslot; 2: een met ketting en hangslot gesloten, kostbaar metalen kistje, waarin het eetgerei van feodale heersers - uit vrees voor vergiftiging - werd opgeborgen. Al in de 14de eeuw werd de cadenas soms uitgewerkt in de vorm van een schip, dat op tafel geplaatst werd en nef werd genoemd. Al snel werd de cadenas van vorsten en aanzienlijken een stuk goudsmeedkunst, waarbij eerst gaandeweg de scheepsvorm voor andere fantasievormen plaatsmaakte, zoals bijv. kastelen.  |
. |
Cafetière
(Fr.)Zie Koffiekan.
.
Calix
(Lat.)Zie Miskelk.
.
Cannetille
Een bijzondere vorm van filigrain, waarbij draad tot kokertjes wordt gewonden.
. |
Charka
(Russ.) Drinkkom uit Rusland uit de 17de eeuw met een ronde, ondiepe kom en een plat handvat, soms op drie bolvormige voetklossen. De kom was van bergkristal of een ander siergesteente, gevat in gouden monturen, of ook wel van zilver met niello-versiering. De charka werd gebruikt voor wodka of een andere sterke drank.
. |
. |
Ciborie
(Gr. kiborion, beker, spijskelk) Kelk met grote brede cuppa, die door een deksel gesloten kan worden; zij dient voor het bewaren van het eucharistische brood. De ciborie komt niet vroeger dan de 13de eeuw voor. In haar oudste vorm is het een kelk met een nagenoeg halfbolvormige cuppa. Het met een kruisje bekroonde deksel herhaalt deze vorm in omgekeerde zin. De ciborie wordt met geciseleerd, gedreven of opgelegd ornament versierd. Vooral tijdens de barok werden de vormen steeds rijker. Het deksel kreeg vaak het aanzien van een opengewerkte kroon, terwijl op de voet voorstellingen in reliëf werden aangebracht. De ciborie is over het algemeen van edel metaal, soms echter van tin of verguld koper gemaakt. Het inwendige van de cuppa is steeds verguld.
. |
Cire perdure
Het gieten met verloren vorm. (zie bij brons, koper, ijzer)
. |
Ciseleren
Het verhogen van de scherpte van de contouren bij de aangebrachte versieringen.
. |
Claret jug
(Eng.) Karaf uit de 18de en 19de eeuw van zilver of verguld zilver, óf van glas met meestal zeer uitvoerig bewerkt zilveren of verguld montuur. In het begin van de 19de eeuw meestal gesloten met een stop, na ca. 1830 met scharnierend deksel. Als glas werd vooral ijsglas of gekleurd glas gebruikt; de monturen waren dikwijls versierd met gegoten of gedreven druiventrossen en wijnranken. Komt voor in diverse modellen en vormen.
. |
Cornucopia
(Eng.) Hoorn des overvloeds.
.
Cupelleren
Het essayeren (onderzoek van het gehalte) van goud of zilver in een cupel.
. |
Cuppa
(Lat. beker) Komvormig bovendeel van een glas of bokaal.
. |
|
Custodia (Lat.) Sacramentshuisje, tabernakel, grote gouden of verguld zilveren monstrans, uit architectonische elementen opgebouwd met torens, steunberen, pinakels, beeldjes, enz. Talrijk in Spanje in de 15de en 16de eeuw, maar kwam ook voor in Frankrijk, Nederland, Duitsland en Polen.  |
. |
Goud & zilver alfabetisch gedeelte
A - B - C - D - E - F - G - H - I - J - K - L - M - N - O - P - Q - R - S - T - U - V - W - X - Y - Z
.